Νέους, πιο φιλικούς στο περιβάλλον και στον άνθρωπο τρόπους καλλιέργειας αναζητούν ερευνητές από πανεπιστημιακά και ερευνητικά κέντρα της χώρας μας, που θέτουν ως στόχο, μέσα από συγκεκριμένα έργα, να σπάσουν τον φαύλο κύκλο της μη ορθολογικής χρήσης φυτοφαρμάκων και ως στοίχημα να εγκαθιδρύσουν μια νέα, βιώσιμη, καλλιεργητική νοοτροπία στους Έλληνες παραγωγούς.
Στην κατεύθυνση αυτή ενώνουν τις δυνάμεις τους επτά ιδρύματα και συγκεκριμένα το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ως συντονιστής), το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, ο Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός – ΔΗΜΗΤΡΑ, το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου από το Ταμείο Ανάκαμψης έργου: «Καινοτόμες λύσεις για τη βιώσιμη και περιβαλλοντικά φιλική φυτοπροστασία των οπωροκηπευτικών της Ελλάδας, στην Ευρώπη του μέλλοντος».
Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος : «Καινοτόμες λύσεις για τη βιώσιμη και περιβαλλοντικά φιλική φυτοπροστασία των οπωροκηπευτικών της Ελλάδας, στην Ευρώπη του μέλλοντος» , InnoPP, TAEDR-0535675 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU» ]
Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου είναι 4.915.000 Ευρώ και ο χρόνος υλοποίησης του 28 μήνες.
Εκ μέρους του ΕΛΜΕΠΑ συμμετέχουν οι: Μανόλης Ροδιτάκης, αν. καθηγητής, συντονιστής του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, Φίλιππος Βερβερίδης, καθηγητής, Μανόλης Τραντάς, επίκουρος καθηγητής και Δημήτρης Γκούμας, ομότιμος καθηγητής, οι οποίοι έχουν αναλάβει σημαντικό ρόλο έρευνας και ανάπτυξης στο πλαίσιο του έργου.
Τα επτά ιδρύματα, όπως εξήγησε, μιλώντας στην ΕΡΤ, ο πρόεδρος του Τμήματος Γεωπονίας του ΕΛΜΕΠΑ Μανόλης Ροδιτάκης, «συμπράττουν σε ένα πολύ μεγάλο έργο με έξι διακριτές ενότητες εργασιών, που στοχεύουν στη θεραπεία προβλημάτων της φυτοπροστασίας, στο πλαίσιο της επικείμενης αναμόρφωσης, υπό το πρίσμα της πράσινης συμφωνίας, που θα επιβληθεί σύντομα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και προβλέπει τη μείωση των χημικών εντομοκτόνων και την αύξηση των φιλοπεριβαλλοντικών και βιολογικών προσεγγίσεων».
Όπως τόνισε, αυτή η συλλογική προσπάθεια αποσκοπεί στην εξεύρεση νέων λύσεων, στην διάγνωση προβλημάτων, στην πρόβλεψη των πληθυσμιακών εξάρσεων των εχθρών των καλλιεργειών, στην εφαρμογή της γεωργίας ακριβείας με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογικών μέσεων (drones κ.α.) και στην ανάπτυξη βιολογικών παραγόντων πολύ καλά προσαρμοσμένων στο περιβάλλον της Ελλάδας. Όλες οι λύσεις που θα αναπτυχθούν στο πλαίσιο του συγκεκριμένου έργου εντός της επόμενης διετίας θα πρέπει να εφαρμοστούν σε πειραματικούς αγρούς. «Τρία ιδρύματα, μεταξύ των οποίων και το ΕΛΜΕΠΑ, θα αναλάβουν την εφαρμογή αυτών των λύσεων. Το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο θα αναλάβει την πειραματική καλλιέργεια κηπευτικών και συγκεκριμένα ντομάτας, στην οποία θα εφαρμοστούν πιλοτικά οι λύσεις που θα έχουν αναπτυχθεί και προταθεί στη διάρκεια του έργου. Θα υπάρξουν ανάλογες δράσεις για το αμπέλι, τα ξινά, τα ροδάκινα κ.α.» σημείωσε ο κ. Ροδιτάκης.
Και αυτό, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι ένα ενδιάμεσο βήμα, προκειμένου να αξιολογηθούν και να βελτιωθούν όπου χρειάζεται οι προτεινόμενες λύσεις, ώστε το τελικό «απόσταγμα» να είναι κάτι που να μπορεί να μεταφερθεί στην πράξη.
“Zero Tuta” – Από την θεωρία στην πράξη
«Ο πρωτογενής τομέας και ειδικά οι παραγωγοί κηπευτικών χρειάζονται υποστήριξη. Κοινή παραδοχή είναι ότι όλοι θα προσπαθήσουμε για μια καλύτερη μέρα στην φυτοπροστασία. Αυτό σταδιακά γίνεται και μέσα από άλλα έργα, όπως το «zero tuta” – “Ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του υπονομευτή της τομάτας Tuta absoluta”, που υλοποιείται στο πλαίσιο του μέτρου 16, σε συνεργασία με τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Τυμπακίου, με σκοπό την βιώσιμη και ορθολογική αντιμετώπιση του μεγαλύτερου εχθρού της ντοματοπαραγωγής» πρόσθεσε ο κ. Ροδιτκάκης.
Πρόκειται για ένα έντομο που κάθε χρόνο καταστρέφει σημαντικό κομμάτι της παραγωγής ντομάτας στην Κρήτη και αυξάνει σημαντικά το κόστος παραγωγής για τους παραγωγούς που προσπαθούν με συχνούς ψεκασμούς να το αντιμετωπίσουν.
Τι επιχειρούν να κάνουν οι επιστήμονες; : «Μαζί με τους γεωπόνους του συνεταιρισμού και σε συνεργασία με τους παραγωγούς, εφαρμόζουμε ορθές πρακτικές φυτοπροστασίας για πρώτη φορά σε επαγγελματικό επίπεδο. Ευελπιστούμε σε 6-7 μήνες, γιατί είμαστε στην αρχή της καλλιεργητικής περιόδου και του έργου, να έχουμε ένα θετικό feedback, ένα καλό αποτέλεσμα και, αν μπορούμε, να διορθώσουμε τυχόν λανθασμένες πρακτικές» σημείωσε ο ίδιος.
Το «zero tuta» άρχισε να υλοποιείται σε 3 θερμοκήπια των 2,5 – 3 στρεμμάτων, στο Τυμπάκι, των οποίων οι ιδιοκτήτες βιοπορίζονται από αυτά. Ως εκ τούτου, οι επιστήμονες έχουν αναλάβει την ευθύνη να μειώσουν τη χρήση των χημικών εντομοκτόνων και να αυξήσουν τις φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές χωρίς να υπάρξει οικονομική ζημιά.
Και εφόσον το «εγχείρημα» πετύχει, οι επιστήμονες αισιοδοξούν ότι θα αποτελέσει ένα καλό παράδειγμα προς μίμηση και για τους υπόλοιπους παραγωγούς. «Θα θέλαμε αυτό το καινούργιο πρότυπο την επόμενη καλλιεργητική περίοδο να εφαρμόζεται και από άλλους παραγωγούς, χωρίς τη δική μας υποστήριξη. Να αποτελεί μια νέα πραγματικότητα. Η εκμάθηση και η εφαρμογή μέσω παραδείγματος νομίζουμε ότι είναι ο καλύτερος τρόπος να προσεγγίσουμε τους νέους παραγωγούς, που θέλουν να μεταβούν στην πραγματικότητα του αύριο» τόνισε ο κ. Ροδιτάκης.
Ένα πολύ θετικό πρώτο «δείγμα γραφής», έχουν ήδη στα χέρια τους, αφού το «zero tuta» έχει ήδη εφαρμοστεί σε μικρότερη κλίμακα, σε θερμοκήπιο στην Ιεράπετρα από φοιτήτρια του ΕΛΜΕΠΑ, στο πλαίσιο της πρακτικής της, η οποία κατάφερε να παράγει ντομάτες με πολύ μειωμένες εισροές χημικών. Τώρα, οι επιστήμονες θα δουν πώς θα λειτουργήσει το εγχείρημα σε μεγαλύτερη κλίμακα, στο Τυμπάκι, όπου οι συνθήκες για την ανάπτυξη του εχθρού είναι πιο ευνοϊκές.
Όμως, τι είναι αυτό που αλλάζει σε ό,τι αφορά τις καλλιεργητικές συνήθειες των παραγωγών, που είναι συχνά λανθασμένες, με επαναλαμβανόμενες χρήσεις εντομοκτόνων που οδηγούν σε αδιέξοδα, αύξηση του κόστους, επιβάρυνση του προϊόντος, ίσως ακόμη και του παραγωγού και του καταναλωτή;
«Ένα βασικό σημείο – αναφέρει ενδεικτικά ο κ. Ροδιτάκης – που, αν και αυτονόητο, δεν εφαρμόζεται από τους παραγωγούς, είναι η στενή παρακολούθηση εχθρών και ωφέλιμων οργανισμών στην καλλιέργεια. Εμείς, στο πλαίσιο του έργου, έχουμε έναν άνθρωπο που κάθε εβδομάδα πηγαίνει και παρακολουθεί την καλλιέργεια, δίνοντάς μας πίσω συγκεκριμένες μετρήσεις. Οι μετρήσεις αυτές μας επιτρέπουν να αξιολογήσουμε την κατάσταση. Να δούμε αν απαιτείται ψεκασμός ή όχι, αν απαιτείται εξαπόλυση φυσικών εχθρών ή όχι. Και με αυτόν τον τρόπο, με βάση συγκεκριμένα δεδομένα και όχι βάσει χρονοδιαγράμματος, π.χ. μια φορά την εβδομάδα, έχουμε ή δεν έχουμε επέμβαση με ψεκασμό ή με πιο ήπιο μέσο. Διαχειριζόμαστε, δηλαδή, την καλλιέργεια όχι με βάση το ψυχολογικό στρες, που μπορεί να προκαλεί η αντίληψη του «θα καταστραφώ αν δεν ψεκάσω», αλλά με πραγματικά δεδομένα και αυτό βοηθά στη μείωση των ψεκασμών και την ορθολογική χρήση των εργαλείων. Αυτό στη συνέχεια μειώνει την πίεση που μπορεί να έχει κάποιος από την ανάπτυξη ανθεκτικότητας και άλλα προβλήματα, οπότε σπάμε τον φαύλο κύκλο: ψεκάζεις, ο εχθρός αντιδρά και αναπτύσσει ανθεκτικότητα, ψεκάζεις περισσότερο κ.ο.κ. Αυτός ο κύκλος σπάει με απλές λύσεις, εύκολα εφαρμόσιμες που, όμως, απαιτούν αλλαγή νοοτροπίας. Και αυτό είναι το στοίχημά μας».
